بیمارستان‌های روان‌پزشکی از جمله محیط‌های حساس و پیچیده هستند که طراحی آنها به دلیل نیازهای خاص بیماران و کارکرد درمانی متفاوت از سایر انواع بیمارستان‌ها است. این گونه بیمارستان‌ها به منظور ارائه درمان‌های روان‌شناختی، مدیریت بیماری‌های روانی، و فراهم آوردن محیطی امن و حمایتی برای بیماران طراحی می‌شوند. طراحی این فضاها باید نیازهای ویژه بیماران روانی را در نظر گیرد و همزمان به راحتی و آسایش کارکنان و مراجعه‌کنندگان توجه کند.برای دستیابی به این مهم با الهام از نظریه فولدینگ و ترکیب آن با استاندارد های بیمارستان های روان پزشکی آمریکا و اروپا در جهت خلق فضا هایی در خور با عملکردی مناسب تلاش جدی صورت پذیرفت که محصول آن در این متن،با اشاره به اصول طراحی بیمارستان روان‌پزشکی، چالش‌های موجود و اهمیت فضاهای درمانی به اجمال پرداخته می‌شود.
1. ایمنی و امنیت ایمنی و امنیت در طراحی بیمارستان روان‌پزشکی از اولویت‌های اصلی است. بیماران روانی ممکن است در برخی مواقع به دلیل اختلالات روحی و روانی رفتارهای غیرقابل پیش‌بینی و خطرناکی از خود نشان دهند. بنابراین، طراحی بیمارستان باید به گونه‌ای باشد که امنیت بیماران و کارکنان را تضمین کند. این مسئله به ویژه در بخش‌های روان‌پزشکی اضطراری یا اتاق‌های نگهداری بیماران با خطر خودآسیبی، اهمیت ویژه‌ای دارد. استفاده از درب‌های ایمن، پنجره‌های ضد ضربه و سیستم‌های امنیتی پیشرفته باید جزء طراحی باشد. علاوه بر این، راهروها و فضاهای داخلی باید به گونه‌ای طراحی شوند که در صورت نیاز به مداخله سریع، کارکنان قادر به دسترسی سریع به بیماران باشند.
2. فضاهای آرامش‌بخش و حمایتی بیمارستان‌های روان‌پزشکی باید محیطی آرام و حمایتگر را فراهم کنند تا بیماران بتوانند در آن احساس امنیت و راحتی کنند. به همین دلیل، طراحی فضاها باید شامل نور طبیعی، رنگ‌های آرامش‌بخش، و مناظر بیرونی باشد که موجب کاهش استرس و اضطراب بیماران شود. همچنین، فضاهای داخلی باید از نظر صوتی نیز به گونه‌ای طراحی شوند که از آلودگی صوتی جلوگیری کرده و محیطی آرام فراهم کنند. استفاده از گیاهان در طراحی فضاها نیز به کاهش استرس و افزایش احساس آرامش کمک می‌کند. در برخی از بیمارستان‌ها، طراحی فضاهای سبز و باغ‌ها برای بیماران، فرصتی برای پیاده‌روی و آرامش در محیط طبیعی فراهم می‌کند.
3. انعطاف‌پذیری در طراحی فضاها بیمارستان‌های روان‌پزشکی به دلیل نیازهای مختلف بیماران و تغییرات مداوم در شیوه‌های درمانی، باید دارای فضاهای انعطاف‌پذیر و قابل تغییر باشند. طراحی فضاهایی که قابلیت تغییر کاربری و سازگاری با نیازهای مختلف درمانی را داشته باشند، از اهمیت بالایی برخوردار است.به عنوان مثال، برخی از بخش‌ها باید برای درمان‌های گروهی یا فردی روان‌درمانی طراحی شوند و فضاهای آنها باید طوری باشد که قابلیت تنظیم برای هر نوع درمان را داشته باشند. علاوه بر این، برای بخش‌هایی که به مراقبت‌های ویژه نیاز دارند، فضا باید به گونه‌ای طراحی شود که تجهیزات پزشکی و مراقبتی به راحتی قابل استفاده باشند.
4. پشتیبانی از تیم درمانی طراحی بیمارستان روان‌پزشکی باید به گونه‌ای باشد که کارکنان درمانی بتوانند به راحتی به بیماران دسترسی داشته باشند و در عین حال از آسایش و راحتی کافی برخوردار باشند. اتاق‌های کارکنان باید از نظر راحتی و امکانات به گونه‌ای طراحی شوند که تیم‌های درمانی بتوانند به راحتی و بدون ایجاد استرس یا فشار زیاد، خدمات درمانی خود را ارائه دهند.همچنین، برای تیم‌های درمانی و روان‌شناسان، فضاهای خصوصی برای مشاوره و گفتگو با بیماران طراحی می‌شود. این فضاها باید از امنیت، حریم خصوصی و آرامش برخوردار باشند.
5. حریم خصوصی و احترام به بیماران حریم خصوصی یکی از مهم‌ترین مسائل در طراحی بیمارستان‌های روان‌پزشکی است. بیماران روانی معمولاً دچار احساس ناتوانی یا برچسب‌زدگی هستند و ممکن است از حضور در محیط‌های درمانی عمومی احساس ناراحتی کنند. بنابراین، طراحی بیمارستان باید به گونه‌ای باشد که حریم خصوصی بیماران حفظ شود و آنها احساس احترام و امنیت کنند. استفاده از اتاق‌های خصوصی برای بیماران، همچنین فضاهای نیمه خصوصی که به راحتی قابل تغییر باشند، می‌تواند به حفظ حریم خصوصی بیماران کمک کند. همچنین، در طراحی بیمارستان‌های روان‌پزشکی باید از فضاهای باز و مشترک با دقت استفاده شود تا بیماران دچار احساس شرم یا اضطراب نشوند.
6. دسترسی و راحتی برای خانواده‌ها یکی از جنبه‌های مهم دیگر در طراحی بیمارستان‌های روان‌پزشکی، فراهم آوردن فضای مناسب برای خانواده‌ها و همراهان بیماران است. این فضاها باید به گونه‌ای طراحی شوند که خانواده‌ها بتوانند به راحتی با بیماران خود ملاقات کنند و از حمایت‌های لازم برخوردار باشند. فضاهایی مانند اتاق‌های ملاقات، سالن‌های انتظار و حتی فضاهای سرگرمی برای همراهان بیماران باید به گونه‌ای طراحی شوند که احساس راحتی و پذیرش را برای خانواده‌ها به همراه داشته باشد. علاوه بر این، ارائه خدمات مشاوره و روان‌درمانی برای خانواده‌های بیماران نیز باید در نظر گرفته شود.
7. مراقبت‌های ویژه و امکانات پزشکی بیمارستان‌های روان‌پزشکی باید امکانات پزشکی و درمانی لازم را برای مدیریت بیماری‌های روانی و اختلالات عصبی فراهم کنند. این امکانات شامل بخش‌های درمانی ویژه، اتاق‌های مراقبت ویژه، اتاق‌های درمانی، و فضاهای مرتبط با درمان‌های دارویی و روان‌شناختی هستند.فضاهایی که به درمان‌های دارویی و روان‌درمانی اختصاص دارند باید از طراحی‌های خاص و ارگونومیک برخوردار باشند تا بیماران بتوانند راحتی و آرامش بیشتری در طول درمان‌های خود تجربه کنند. همچنین، تجهیزات پزشکی باید به راحتی در دسترس باشد و در صورت نیاز به مراقبت‌های ویژه، اتاق‌های مجهز به فناوری‌های پیشرفته در دسترس کارکنان قرار گیرند.
8. استفاده از فناوری‌های نوین در طراحی بیمارستان‌های روان‌پزشکی، باید از فناوری‌های نوین برای ارتقاء کیفیت درمان و خدمات استفاده شود. این فناوری‌ها می‌توانند شامل سیستم‌های الکترونیکی برای نظارت بر بیماران، استفاده از سیستم‌های هوشمند برای تنظیم دما و نور در فضاها، و حتی استفاده از تکنیک‌های مدرن در درمان‌های روان‌شناختی باشند. همچنین، فناوری‌های دیجیتال می‌توانند به بیماران کمک کنند تا ارتباطات بهتری با دنیای بیرون برقرار کنند و به این ترتیب از انزوا و احساس بی‌کسی آنها جلوگیری کنند.
تهران ، ایران
